Dr Pieter Mulder, Leier Vryheidsfront.

“Hou die Wes-Kaap uit ANC hande” sê mnr Marthinus van Schalkwyk volgens groot koerantopskrifte twaalf dae voor die plaaslike verkiesings in 2000. Hy sê dit op ‘n vergadering te Mosselbaai waar hy ook vyf redes gee hoekom die Wes-Kaap se munisipaliteite uit ANC hande gehou moet word. Sy belangrikste rede is dat ANC-regerings munisipaliteite bankrot maak.

Ek weet van kiesers wat hulle vakansieplanne uitgestel het sodat hulle eers op 5 Des 2000 kon gaan stem om die ANC uit die Wes-Kaap te hou, soos mnr Van Schalkwyk gevra het. Hierdie kiesers was baie tevrede met die uitslag. Die ANC het net 39% van die stemme gekry. Die DA regeer Kaapstad en meeste Wes-Kaapse dorpe. Die koerantopskrifte 8 Des 2000 vertel van hoe vonkelwyn geskink word in mnr Van Schalkwyk se kantoor om die DA oorwinning te vier.

Verlede Dinsdag sien kiesers hoe mnr Van Schalkwyk weer vonkelwyn skink. Die ANC het steeds net 39% van die stemme. Geen verkiesing het intussen plaasgevind nie. Maar hierdie keer word die vonkelwyn geskink omdat Kaapstad nou ‘n ANC burgemeester het en die ANC in meeste dorpe in die Wes-Kaap in beheer is. Die oorloop van raadslede na die NNP en die nuwe ANC-NNP alliansie maak dit moontlik. Die NNP is nêrens alleen in beheer nie en is in meeste plekke die mindere vennoot van die ANC. Die verbasendste vir my is dat mnr Van Schalkwyk verbaas is dat die kiesers gekul voel.  

Die proporsionele kiesstelsel is die mees korrekte wyse om seker te maak dat die kiesers se wil presies in dieselfde verhouding na die Parlement of Stadsraad oorgedra word — ‘n 40% party het 40% verteenwoordigers. Die oorloop van verkose lede vernietig hierdie verhouding en dwarsboom die kiesers se wil. Daarom het  die VF teen die oorloopwetgewing gestem en die grondwethofsaak gesteun. Die DA het daarvoor gestem maar kla tog steen en been oor hoe immoreel die oorloop is!   

Die DA en die NNP beweer albei dat hulle as oorwinnaars uit hierdie sirkus getree het. Wat my betref was almal verloorders. Die DA het die beheer oor meeste rade verloor. Die NNP het meer as 300 raadslede verloor wat nie na die NNP teruggekeer het nie. Die kiesers het Kaapstad en baie dorpe verloor en voel gekul. Die demokrasie het verloor want kiesers is nou meer skepties en apaties oor verkiesings en politiek as ooit van te vore. Alle politici het verloor want ons beeld is afgetakel tot op die punt waar radio inbellers politici met prostitute vergelyk.

Die enigste party wat gewen het, is die ANC. Die ANC regeer in Kaapstad en in die Wes-Kaap. Dit gee aan die ANC die nodige vastrapplek en geloofwaardigheid wat hy nodig het om met die volgende verkiesing die Wes-Kaap sonder hulp te wen. Waar die ANC voor die oorlopery sewe van die nege provinsies beheer het, beheer hy waarskynlik na die oorlopery al nege.

Waaroor gaan die geveg eintlik? Dit gaan eintlik oor watter strategie vir opposisie partye tans die beste is. Die NNP argumenteer dat samewerking met die ANC die beste strategie is om iets reg te kry. Die DA argumenteer dat die NNP se optrede in die ANC se hande gespeel het en dat sterker opposisie nodig is om die ANC se mag te beperk. Die VF argumenteer—albei is reg. Goeie sterk opposisie soos die DA voorstel is nodig en reg. Om egter soos die DA op geen wyse met die ANC te wil onderhandel of saam te werk nie, is verkeerd. Vir die afsienbare toekoms gaan geen party die ANC uit die kussings lig nie.  Die NNP is reg dat met die ANC onderhandel moet word. Vir die NNP om met die ANC in die bed te klim, sonder enige waarborge of werklike bedinging is naief en sal ook nie resultate oplewer nie. As die NNP in 1996 uit die Regering van Nasionale eenheid getree het, omdat hulle niks reg gekry het nie, waarom die mislukte resep nou herhaal? Toe het hulle ‘n adjunk president, kabinetsposte  en sekere grondwetlike verskansings gehad.

Daar is ‘n derde weg. Dit wat die VF voorstaan. Mnr Leon is verkeerd as hy sê die keuse is net tussen die DA en die ANC. Dit is ou Westminster Britse denke van ‘n tweeparty stelsel waar die opposisie party die regering permanent konfronteer en dan elke nou en dan die regering word. Die DA gaan nie binnekort regering word nie. In Europese proporsionele stelsels is meeste partye belange partye. ‘n Party wat na ‘n sekere belang van die kiesers omsien. Dit kan omgewingsake, christelike beginsels of vrye mark wees. Hierdie partye vorm dan samewerkingsooreenkomste wat hulle eie agendas pas. Die VF sien hom as so ‘n party wat die regering op sy tone moet hou met kritiek maar wat ook in gesprek tree en onderhandel sover dit die belange aangaan van sy kiesers.   DA permanente konflik met die regering gaan nie probleme oplos nie. NNP in die bed klim met die ANC en alle dorpe en provinsies aan die ANC oorhandig, help ons na eenparty politiek toe en is nie goed vir die demokrasie nie. Die VF se derde weg is die antwoord.